به گزارش قدس آنلاین در این جلسه که در تالار جلسات دانشگاه علوم اسلامی رضوی برگزار گردید ابتدا حجت الاسلام دکتر سیدجعفر علوی کوشید با تطبیق شاخصه‌های قاعدۀ فقهی بر عزت نفس، دلیل برخی احکام فقهی را براساس این قاعده مستدل سازد و اینکه بتواند بر اساس احکام گستردۀ فقهی،  قاعده‌ای فقهی را بیان نماید.

دکتر علوی در قسمتی از سخنانش، ادله ادعای خود را مطرح کرده و گفت: به دلایل مختلف می توان عنوان کرد که عزت نفس برای مومن به مثابه قاعده ای فقهی است. اولین دلیل آن وجود قاعده نفی سبیل است که در قرآن کریم بیان گردیده است.

وی ادامه داد: خداوند در حکمی قطعی و دائمی در قرآن که به آیه نفی سبیل مشهور شده است، هرگونه سلطه و برتری کافران بر مؤمنان را نفی کرده و بر این اساس، مؤمنان نیز حق پذیرفتن سلطه کافران را ندارند و باید با آن مقابله کنند. می توان از این آیه اینگونه برداشت کرد که مومنان باید عزت نفس داشته و از هر کاری که باعث ذلیل شدن آنها می شود پرهیز نمایند.

حجت الاسلام و المسلمین علوی خاطرنشان کرد: وجود آیه " ولِلَّهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ وَلَٰکِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَا یَعْلَمُونَ" که در سوره منافقون آمده و روایاتی که ذیل این آیه مطرح شده است، نیز دلیل دیگر این مدعی است.

وی ابراز داشت: از احادیثی که از حرمت ذلت و وجوب عزت نفس برای مومن می گوید نیز می توان برای این ادعا کمک گرفت. ضمن اینکه واجب بودن حفظ آبروی مومن در احکام اسلامی و فقه شیعه و نیز روایاتی که درخصوص حفظ شان شخص مومن آمده است دلایل دیگری است که می توان عزت نفس را مشابه قاعده فقهی دانست.

قاعده فقهی اعلام شده ابهام دارد

در ادامه حجت الاسلام دکتر سیدمحمود مرویان حسینی که به عنوان نقد کننده این مقاله در جلسه حضور یافته بود، شروع به سخن کرده و در ابتدا به نقش سازنده اینگونه کرسی ها اشاره کرد و گفت: متاسفانه در غرب که مدعی فرهنگ و اخلاق هستند به پیامبر گرامی اسلام به بهانه آزادی در رسانه های خود آنهم یک جانبه و بدون در نظر گرفتن عقاید دیگران توهین می کنند. اما در ایران کرسی های آزاداندیشی برگزار و نظرهای مختلف نقد می شود. این موضوع نشاندهنده فرهنگ اصیل و والای اسلامی است.

وی در ادامه به نقد مطالب ارائه شده در خصوص عزت نفس و ارتباط دادن آن با قواعد فقهی پرداخت و عنوان کرد: موضوع عزت نفس در دین اسلام بسیار تاکید شده است اما برای مرتبط دانستن آن با قواعد فقهی الزامی است که چند نکته در نظر گرفته شود.

وی اظهار کرد: اگر منظور از قاعده فقهی عزت نفس که به آن اشاره شده، همان کرامت انسان است که موضوع جدیدی نیست و در فقه بسیار به این موضوع اشاره شده است. حتی برخی از بزرگان مدعی هستند که کرامت انسان پایه تمام مباحث فقهی است.

دکتر مرویان حسینی خاطرنشان کرد: قاعده مذکور که در این جلسه ارائه گردیده دارای ابهام است. بویژه در آن قسمت که اشاره شده که مومن باید برای "خود" ارزش قایل شود. در مطلب مشخص نشده است که این خود که از آن نام برده می شود چگونه تعریف می شود.

وی افزود: باید ابتدا مشخص شود که مراد و منظور از خود، همان خود ذاتی است یا خود فعلی؟ چون خود فعلی دارای اشتباهات است و از او گناهانی مانند دروغ و غیبت و... سرمی زند و نمی توان اینگونه برای او ارزشی قایل شد. ضمن اینکه اگر منظور از خود، خدایی و الهی است که تعاریف کاملا تغییر می کند.

وی تاکید کرد: ادله آورده شده برای اثبات ادعای عزت نفس نیز چندان قوی و هماهنگ با موضوع نیست و می توان در ارتباط دادن آنها به موضوع، ایراد وارد کرد.

عزت و ذلت در تضادند و نمی توان آنها را متناقض دانست

در ادامه حجت الاسلام دکتر محمد ابراهیم روشن ضمیر دیگر نقد کننده این کرسی تحقیقی شروع به بحث کرده و عنوان نمود: تضادی آشکار بین ذلت و عزت وجود دارد اما در مقاله ارائه شده از این تضاد خبری نیست و بین این دوعنصر تناقض دیده می شود.

وی در ادامه تصریح کرد: در قسمتی دیگر از مقاله اینگونه مطرح شده است که مومن به هیچ عنوان نمی تواند خود را ذلیل کند، پس می توان اینگونه برداشت کرد که مومن عزتمند و عزیز است. در حالیکه به این نحو نمی توان ادله ارائه داد.

وی با بیان اینکه جایگاه و شان اجتماعی هر فرد با دیگری متفاوت است، ابراز داشت: به همین دلیل نمی توان یک قاعده کلی را برای تمام افراد در نظر گرفت. انجام برخی امور برای گروهی، خواری و ذلت محسوب می شود اما برخی دیگر از اقشار جامعه بدلیل تفاوت روحیات، افکار و جایگاه اجتماعی انجام همان امور را ذلت نمی دانند.

وی یادآور شد: نکته دیگری که باید به آن توجه شود هم این است که حتی در برخی از قوانین فقهی انجام برخی کارها که به ذلت تعبیر می شود، در ابعاد کوچک و تا زمانیکه باعث عسر و حرج نشده و قابل تحمل باشد، لازم الاجراست.

دکتر روشن ضمیر در این خصوص به ذکر مثالی پرداخته و گفت: تصور کنید کسی صاحب ملکی است و در آن زندگی می کند، اگر بداند که با فروش آن و خرید خانه ای کوچک تر یا تغییر محل زندگی به منطقه ای که قیمت های ملک در آن کمتر باشد، می تواند پول حج واجب را آماده کند بر او فرض است که این کار را انجام دهد. هرچند که انجام اینکار ممکن است گرفتاری هایی برای او بوجود آورد.

استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی ادامه داد: اما بازهم باید تاکید کرد که انجام اینگونه امور باید با درنظر گرفتن این موضوع باشد که موجب عسر و حرج نگردیده و قابل تحمل باشد. نکته قابل ذکر این است که در مقاله ارائه شده با عنوان عزت نفس به مثابه قاعده فقهی تنها به ارزش ها اشاره شده و این قبیل موارد در نظر گرفته نشده است.

انتهای پیام/